ERMENI HABER AJANSI

Հրապարակվել է դիվանագետ, Թուրքիայի ԱԳՆ նախկին աշխատակից, նախկին վարչապետ Թանսու Չիլլերի գլխավոր խորհրդական Վոլքան Վուրալի հետ թուրքական «T24» լրատվական կայքի հարցազրույցը: Քննարկվել են այնպիսի հարցեր, ինչպիսիք են Հայկական հարցը, Թուրքիայի արտգործնախարարության մոտեցումները, հայ-թուրքական երկխոսությունը, քրդական հարցը, թուրքական «Հյուիրյեթ» թերթի տարբերանաշանի վրա առկա խտրականություն սերմանող արտահայտությունը՝ «Թուրքիան պատկանում է թուրքերին»:  

Հարցազրույցի` Հայկական հարցին առնչվող հատվածը ներկայացնում ենք ստորև.

-Դուք Հասան Ջեմալի և Ջենգիզ Չանդարի հաղորդման ժամանակ հայտնել էիք, որ ինչպես քրդական հարցը հայտնի դարձավ ՔԲԿ-ի (Քուրդիստանի բանվորական կուսակցություն) ասպարեզ գալուց հետո, այնպես էլ Հայկական հարցը հայտնի դարձավ ԱՍԱԼԱ-ի (Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակ) ի հայ գալուց հետո: Իսկ ի՞նչ է, մինչև այդ ԱԳՆ-ն իսկապե՞ս  թեմայից անտեղյակ էր:

- Իսկապես, չեմ կարծում, որ արտգործնախարարությունը շատ բան է իմացել:

-Ներառյալ նախարարը՞:

-Բնականաբար: Մենք բոլորս նույն մշակույթի մասն ենք կազմում, նույն կրթությունն ենք ստացել: Մենք մարդիկ ենք, որ գիտենք, թե ինչ են իրենց ցանկացել սովորեցնել: Ինքներս միայն մեծ ջանքեր գործադրելով կարող ենք ասել, որ սրան այլ մոտեցումներ էլ կան: Սակայն դա անելիս ստիպված ենք ավելի շատ մասնավոր աղբյուրներից օգտվել, քան պաշտոնական:

-Այս ուսումնասիրությունները կատարող դիվանագետներ կայի՞ն:

- Բնականաբար, եղել են: Այդ աշխատանքների մեծ մասը հայերի տեսակետները հերքելու նպատակով էին արվում: Այս տեսանկյունից որոշակի հարցերում հաջողություններ գրանցվել են, ինչպես օրինակ թվերի առումով: Բավականաչափ խոսվել է նաև փոխադարձ բախումների թեզի շուրջ: Սակայն հարցի իրական էությունն այլ էր, ողբերգությունն էր: Կարեկցանքի պակասություն կար: Ես երբեք ցեղասպանություն բառը չեմ օգտագործել, ո՛չ երեկ, ո՛չ այսօր:

-Չեք օգտագործել, որովհետև չե՞ք հավատում, թե՞ պատճառը դիվանագիտությունն է:

-Չեմ հավատում, քանի որ ցեղասպանություն իրականացնելու համար  մտավոր և մշակութային պատրաստվածության հետ միասին հիմքեր (շարժառիթներ) պետք է լինեն: Ես տեղահանության որոշման հետևում նման շարժառիթներ չեմ տեսնում: Այս մասին նացիստներից ենք տեղեկանում. Հրեաների հանդեպ թշնամանքի շարժառիթներ են եղել:

- Հայերի հանդեպ թշնամանքի շարժառիթներ չե՞ն եղել:

- Ո՛չ: Դա (տեղահանության որոշումը) հապճեպ կայացված սխալ որոշում էր: Չնայած անընդունելի տարրեր կան, այնուամենայնիվ, չի տեղավորվում ցեղասպանության տրամաբանության շրջանակներում: Սակայն այդպիսի հիմքերի բացակայությունը չի փոխում այն իրականությունը, որ տեղի են ունեցել սարսափելի իրադարձություններ:

-Ասում եք, որ այդպիսի հիմքեր չեն եղել, սակայն թուրքականացման քաղաքականությունը գործադրվել էր 1915 թվականից առաջ:

-Այո՛, սակայն դա մի այլ գլխացավանք է: Իսկ բնաջնջելը բոլորովին այլ հասկացուցություն է:

- Թալեաթ և Ջեմալ փաշաները իրենց գործողություններում մենակ չեն եղել: Այդ շրջանի վերաբեյալ ամենաքննարկվող թեմաներից մեկն էլ քրդերի մասնակցությունն է:

- Քրդերի մասնակցության հարցում, ըստ իս, կարևոր է եղել տնտեսական գործոնը:  Կարծում եմ, որ դերակատարում են ունեցել մանր հաշվարկներ, ինչպես օրինակ. «Նա ավելի լավ տանն է բնակվում, ավելի շատ ունեցվածք ունի, նրա տանը ես պիտի ապրեմ»:

-ՄԱԿ-ի ցեղասպանության մասին կոնվենցիայի 5 կետերից 3-րդում ասվում է. «Խմբի համար այնպիսի կենսապայմանների ստեղծել, որոնց նպատակն է այդ խմբի լիակատար կամ մասնակի ֆիզիկական ոչնչացումը»: Չնայած Դուք չեք կիրառում, սակայն ՄԱԿ-ը Ձեր ներկայացածներին անվանում է ցեղասպանություն:

- Սակայն այդ ձևակերպումը շատ ավելի ուշ է ի հայտ եկել: Հնարավոր չէ այն տարածել անցյալի վրա: Քանի որ 1948 թվականի և 1910 թվականին աշխարհի պայմաններն այլ են եղել, այն հնարավոր չէ կիրառել:

-«Անցյալի վրա հետադարձ ուժ չունի» արտահայտությունից հետո սա են ասում . «Ցեղասպանության կոնվենցիայի հեղինակ Ռաֆայել Լեմկինը 1915թ. է հիմք ընդունել»:

- Հնարավոր է, սակայն այդ հարցում իրավական որոշումը հրեաների ցեղասպանությունից հետո է եղել: Գերմանացիների գործածն է իրական ցեղասպանոթյունը:

Ermenihaber.am