ERMENI HABER AJANSI

Թուրքիայի քաղաքական դաշտը վերջին շրջանում նոր լարվածության է հասել Ստամբուլի քաղաքապետ, ընդդիմադիր գործիչ Էքրեմ Իմամօղլուի ձերբակալման հետևանքով: Իմամօղլուն քեմալականների «Ժողովրդահանրապետական կուսակցության» (CHP-ԺՀԿ) անդամ է և համարվում է Էրդողանի հիմնական քաղաքական մրցակիցներից մեկը, այդ իսկ պատճառով էլ դարձել է իշխանության սաստկացող ճնշումների թիրախ:

Ձերբակալման հանգամանքները և մեղադրանքները

Իմամօղլուի ձերբակալումը տեղի է ունեցել քաղաքական լարված մթնոլորտում: Նրան առաջադրված մեղադրանքները կապված են ենթադրյալ կոռուպցիայի և պետական միջոցների չարաշահման հետ, սակայն ընդդիմությունը և միջազգային դիտորդները այս գործողությունը համարում են քաղաքական հետապնդում: Հիշեցնենք, որ սա արդեն երկրորդ անգամն է, որ Իմամօղլուի դեմ քրեական գործ է հարուցվում. 2022թ. նա արդեն դատապարտվել էր «վիրավորանք» հասցնելու մեղադրանքով, սակայն որոշումը բողոքարկվել էր:

Քաղաքական ենթատեքստը

Էքրեմ Իմամօղլուն 2019-ին հաղթեց Ստամբուլի քաղաքապետի ընտրություններում՝ վերջ դնելով Արդարություն և զարգացում կուսակցության (ԱԶԿ) 25-ամյա իշխանությանը Թուրքիայի ամենակարևոր քաղաքում: Այս հաղթանակը, որը տեղի ունեցավ նույնիսկ կրկնակի քվեարկությունից հետո, համարվում է Էրդողանի քաղաքական կարիերայի ամենազգալի հարվածներից մեկը: Իմամօղլուն դիտարկվում է որպես ամենահավանական թեկնածուն, ով կարող է մարտահրավեր նետել Էրդողանին 2028թ. նախագահական ընտրություններում:

Հնարավոր զարգացումներ

Կարճաժամկետ հեռանկարում

Հասարակական բողոքի ակցիաներ - Իմամօղլուի ձերբակալումը, ամենայն հավանականությամբ, կհանգեցնի ընդդիմության համախմբմանը և լայնածավալ բողոքի ցույցերի: CHP-ն և այլ ընդդիմադիր կուսակցություններն արդեն կոչ են արել համախմբվել և պաշտպանել ժողովրդավարությունը:

Միջազգային ճնշում - Եվրոպական Միությունը, ԱՄՆ-ն և այլ արևմտյան երկրներ հավանաբար կքննադատեն այս քայլը՝ այն համարելով ժողովրդավարական սկզբունքների խախտում: Սա կարող է հանգեցնել Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հետագա վատթարացման:

Դատական գործընթաց - Դատական գործընթացը կարող է ձգձգվել՝ նպատակ ունենալով Իմամօղլուին հեռու պահել քաղաքական գործունեությունից: Սակայն այս ռազմավարությունը կարող է հակառակ ազդեցություն ունենալ՝ վերածելով նրան քաղաքական նահատակի:

Միջնաժամկետ հեռանկարում

Ստամբուլի քաղաքապետարանի վերահսկողություն - Կառավարությունը կարող է փորձել նշանակել ժամանակավոր կառավարիչ (քայյում) Ստամբուլի համար, ինչպես արվել է քրդական տարածաշրջաններում: Սա, սակայն, կարող է հանգեցնել լուրջ ընդվզման:

Ընդդիմության վերադասավորում - Իմամօղլուի բացակայությունը կարող է ստիպել ընդդիմությանը վերանայել իր ռազմավարությունը և ի հայտ բերել նոր առաջնորդներ: Սա կարող է ինչպես թուլացնել, այնպես էլ, հակառակը, ամրապնդել ընդդիմությունը:

Տնտեսական անկայունություն - Քաղաքական անկայունությունը կարող է բացասաբար անդրադառնալ արդեն իսկ խնդիրներ ունեցող թուրքական տնտեսության վրա, հատկապես՝ լիրայի փոխարժեքի և օտարերկրյա ներդրումների վրա:

Երկարաժամկետ հեռանկարում

2028-ի նախագահական ընտրություններ - Իմամօղլուի քաղաքական ապագան մեծապես կախված կլինի այս գործի ելքից: Դատապարտումը կարող է արգելափակել նրա մասնակցությունը ընտրություններին, սակայն միևնույն ժամանակ կարող է ավելացնել նրա ժողովրդականությունը:

ԱԶԿ-ի ներքին պառակտումներ - Էրդողանի ավտորիտար քաղաքականությունը կարող է խորացնել պառակտումները իշխող կուսակցության ներսում:

Հնարավոր բացասական հետևանքներ

Ժողովրդականության անկում - Ընդիմադիր գործչի ձերբակալումը կարող է ընկալվել որպես թուլության նշան և հանգեցնել ԱԶԿ-ի աջակցության նվազմանը, հատկապես՝ քաղաքային բնակչության շրջանում: Միևնույն ժամանակ, երկրի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի շարունակական վատթարացումը, ներառյալ բարձր ինֆլյացիան (25%-ից ավելի), թուրքական լիրայի արժեզրկումը և գործազրկության աճը, էականորեն ազդում են Էրդողանի և ԱԶԿ-ի վարկանիշի վրա: Հատկապես զգալի է այս ազդեցությունը քաղաքային միջին խավի և երիտասարդության շրջանում, որոնք ամենաշատն են տուժում տնտեսական անկայունությունից:

Միջազգային մեկուսացում - Արևմտյան երկրների քննադատությունը կարող է հանգեցնել Թուրքիայի հետագա մեկուսացմանը, ինչը կարող է բացասաբար անդրադառնալ տնտեսության վրա:

Ավտորիտարիզմի խորացման ընկալում - Այս քայլը կարող է ամրապնդել այն համոզմունքը, որ Էրդողանը խուսափում է ազնիվ քաղաքական մրցակցությունից՝ նախընտրելով օգտագործել պետական մեխանիզմները ընդդիմությունը ճնշելու համար:

Հնարավոր դրական հետևանքներ իշխանության համար

Ներքին համախմբում - Էրդողանը կարող է օգտագործել այս իրավիճակը՝ համախմբելու իր հիմնական աջակիցներին՝ ներկայացնելով Իմամօղլուին որպես «ապակայունացնող» գործոն:

Մրցակցի չեզոքացում - Իմամօղլուի ձերբակալումը կարող է ժամանակավորապես չեզոքացնել Էրդողանի ամենավտանգավոր մրցակիցներից մեկին:

Ուշադրության շեղում - Այս քաղաքական ճգնաժամը կարող է ժամանակավորապես շեղել ուշադրությունը տնտեսական խնդիրներից, որոնք հանդիսանում են ԱԶԿ-ի վարկանիշի անկման հիմնական պատճառներից մեկը:

Վերջին տասնամյակում Թուրքիայի քաղաքական պատմությունը ցույց է տվել, որ քաղաքական հետապնդումները հաճախ հակառակ ազդեցություն են ունենում՝ բարձրացնելով հետապնդվող գործիչների ժողովրդականությունը: Իմամօղլուի դեպքը ևս կարող է հետևել այս օրինաչափությանը՝ վերածելով նրան ավելի հզոր քաղաքական խորհրդանիշի, քան նա էր մինչ ձերբակալումը:

Միևնուն ժամանակ հարկ է նշել, որ Ստամբուլում և այլ քաղաքներում ընթացող զանգվածային բողոքի ակցիաներն ու ցույցերը արտառոց չեն և իշխանափոխության իրական վտանգ չեն պարունակում, ինչպես փորձում են ներկայացնել որոշ փորձագետներ։ Չպետք է մոռանալ, որ վերջին նախագահական ընտրություններին ընդդիմադիր Ժողովրդահանրապետական կուսակցության թեկնածու Քեմալ Քըլըչդարօղլուն ստացել էր մոտավորապես 24 մլն քվե։ Այսինքն մի քանի տասնակ կամ թեկուզ հարյուր հազարավոր մարդկանց փողոց դուրս գալը, երբ ձերբակալվել է ընդդիմության առաջնորդը, ավելի քան օրինաչափ է։ Համադրելով բոլոր հանգամանքները՝ ոչ ոք չի կարող պնդել, թե հաջորդ ընտրություններում Էրդողանի վարկանիշը միանշանակ անկում կապրի։

Հաշվի առնելով, որ արտաքին քաղաքականության ոլորտում Թուրքիան որոշակի առաջընթաց է ապահովել՝ դա նույնպես Էրդողանի դիրքերն ամրապնդող գործոն կարող է դառնալ։ Սիրիայում Թուրքիայի գրանցած ռազմաքաղաքական հաջողությունները, ներառյալ "անվտանգության գոտու" ստեղծումը և տարածքային վերահսկողության ընդլայնումը, զգալիորեն բարձրացրել են Էրդողանի վարկանիշը ազգայնական ընտրազանգվածի շրջանում:

Իսկ Թուրքիայի հարավարևելյան շրջաններում PKK-ի դեմ պայքարում ձեռք բերված առաջընթացը և Սիրիայում քրդական ինքնավարության սահմանափակումը նույնպես նպաստում են Էրդողանի դիրքերի ամրապնդմանը: Այս հաջողությունները կարող են էական դեր խաղալ 2028-ի ընտրություններում, հատկապես՝ ավանդական պահպանողական և ազգայնական, ինչու չէ նաև քրդական ընտրազանգվածի շրջանում: Այնպես որ այս փուլում Էրդողանի վարկանիշի անկման վերաբերյալ միանշանակ եզրահանգումներ անելը դեռ շուտ է։