ERMENI HABER AJANSI

YUSUF NAZIM: Öykü yazarı/ Radikal gazetesi 

Ermeni asıllı yazar Saroyan, vasiyetinde mezarının Bitliste olmasını ister. Ama 1980in cunta şartlarında buna izin verilmeyeceğini anlayıp vazgeçer.

Sonlar ürkütücüdür. Hüzün verir insana. Her tükeniş, gidip de bir daha geri gelmeyecek olana dairdir. Boşalmış bir köyün kimsesizliğinde direnmeye çalışan son ev nasılsa, sönmeye yüz tutmuş bir ateşin rüzgârda uçuşan alazları da öyledir. Kına yeşili vadideki HES nedeniyle kurumuş dere yatağında, bir avuç suda çırpınarak can çekişen son balık.. Dünyanın herhangi bir yerinde unutulmaya yüz tutmuş bir dilin mahzunluğu..

Milyonlarca yıllık bir evrimin bugüne taşıdığı halkasının hayatta kalmaya çalışan bir türüne ait yaşayan son canlı... Her sonun kendine özgü bir hüznü vardır. Her hüzün başka bir sonu çağrıştırır. 

“Anneannem, ‘Kürtçe kalbin dilidir’ derdi. Türkçe ise müziktir; bir şarap deresi gibi akar, yumuşak, tatlı ve parlak. Bizim dilimizse acının dilidir. Ölümü tattık hep; dilimizde nefretin ve acının yükü var.” Amerikan edebiyatının en güçlü kısa öykü yazarlarından olan William Saroyan, 1938’de yazdığı ‘Yaşayanlar ve Ölüler’ adlı kitabında böyle der. Saroyan, 31 Ağustos 1908’de ABD’nin Kaliforniya eyaletinin Fresno kasabasında Ermeni bir göçmen ailesinin üyesi olarak dünyaya gelir. Üç yaşındayken babasının ölümü üzerine üç kardeşiyle birlikte yetimhaneye verilir.

Beş yıl sonra yetimhaneden çıkan Saroyan, okula on beş yaşına kadar devam eder. Aklında hep yazar olmak vardır. Cenaze işleri, demiryolu işçiliği de dahil değişik işlerde çalışır. Bir yandan da öyküler yazar. Dergilere gönderdiği öyküler başlangıçta beğenilmez. 1933’te ‘Story’ adlı bir dergide ilk öyküsü yayımlandıktan sonra şansı açılır. İlk kitabı 1934’te yayımlanır. ‘Cesur Delikanlı’ adlı bu ilk kitabı o yılın en çok satan öykü kitabı olur. Hayalindeki yazar olmak amacının onu heyecanlandıran ilk başarısıdır bu. Edebiyatta çok üretken yıllara adım atar. İlk öykü kitabını sırasıyla 1936’da ‘Nefes Al, Nefes Ver’ adlı kitabı ve ‘Gönlüm Yaylalardadır’ adlı tiyatro oyunu izler. ‘Hayatımın Günü’ oyunuyla 1940’ta Pulitzer Ödülü’nü kazanır, fakat ödülü almayı reddeder. Ödülü reddetme gerekçesi, ödüle layık görülen yapıtının, o güne kadar yazdıklarından ‘daha iyi olmadığı’na inanmasıdır. Saroyan, 73 yıllık ömrüne 60’tan fazla eser sığdırır. Öykü, oyun ve romanları birçok dile çevrilir. Eserlerinde içten ve yalın bir dil kullanır. Son derece akıcı, adeta konuşur gibi, coşku dolu bir tarzla geliştirdiği kendine özgü biçim Amerikan edebiyatında ‘Saroyanesque’ adıyla anılır.

‘Yalınlığın dehası’ olarak bilinen Saroyan, 18 Mayıs 1981’de doğduğu kasaba olan Fresno’da hayata gözlerini yumar. Onun dünya edebiyatına katkılarından dolayı 2008 yılı, UNESCO tarafından ‘Saroyan Yılı’ ilan edilir. Saroyan, vasiyetinde mezarının Bitlis’te olmasını istediğini yazar. Amerika kıtasının küçük bir kasabasında dünyaya gelerek ve burada hayata veda eden Amerika ’nın ünlü öykücüsünün, mezarını Bitlis’te istemesinin bir nedeni vardır. Saroyan’ın kökleri, Anadolu topraklarına ait Bitlis şehrindedir.

1905’te yaklaşmakta olan bir felaketin tedirginliği Saroyan ailesini Kalifornia’nın Fresno kasabasına kadar savurmuş, atalarının yüzyıllar boyunca yaşadıkları toprakları terk etmek zorundan kalmışlardır. Sekiz yaşında yetimhaneden çıktığında, büyüklerinden dinlediği hikâyeler, ona Pulitzer Ödülü’nün de verileceği zengin bir düş dünyası kazanmasına neden olmuştur. Eserlerini İngiliz dili ve Amerikan toprağı beslemiş, ancak yazdıklarının ruhunda hepAnadolu olmuştur. ‘Göçmenlik’ olgusunu, Ermeni göçmen çocuklarının yaşam zorluklarından yola çıkarak anlattığı öyküleri çok bilinir. Kendi köklerine olan inanılmaz özlemin etkisiyle olsa gerek, eserlerinde insanı, doğduğu, yaşadığı topraklara adeta âşık eder. Sanılanın aksine Türklere ve Türkiye’ye karşı hiçbir önyargı beslemez.

Aynı şey bütün dünya halkları ve ulusları için de geçerlidir. Özellikle ‘Ödlekler Cesurdur’ adlı hikâyesi hoşgörü, bağışlama ve insan sevgisi üzerine kurulmuş anıtsal bir eser gibidir.