Ermeniler Türkleri komediyle anlatıyor

Kültür08:55, 30 Nİsan 2013

Ermeniler Türkleri komediyle anlatıyor

“Yenişafak” gazetesi, Ermeni Edebiyatı üzerine araştırma ve çeviriler yapan İstanbul Şehir Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü`nden Yrd. Doç. Mehmet Fatih Uslunun, geçtiğimiz günlerde yayınlanan `Doğu ile Batı Arasında San Lazzaro Sahnesi / Ermeni Mıkhitarist Manastırı ve İlk Türkçe Tiyatro Oyunları` adlı kitabın çevrisini yaptığını ve bir de önsöz yazdığını bildirdi. İçeriğinde Ermeni harfleriyle yazılmış üç Türkçe tiyatro oyunu yer alıyor. Venedik`te Ermeni Mıkhitarist Manastırı`nda yazılan bu üç oyun Türk edebiyat tarihi için büyük önem taşıyor.

Türkçe yazılan üç tiyatro oyunu Venedik`te San Lazzaro Adası`nda bir manastırda kaleme alınmış. Tiyatro oyunlarını bulan Yervant Baret Manok, metinleri yıllar önce tez konusu yapmış. Manok`un İtalyanca yazdığı bu tezi Türkçeye tercüme edip kitap haline getiren ise Mehmet Fatih Uslu. Tiyatroların hikâyesi kısaca şöyle; 18.yy`ın başında Mıkhitar adlı Ermeni bir rahip Katolik olduktan sonra Venedik`te kendi manastırını kuruyor. Manastırın içinde çok çeşitli faaliyetler var özellikle Anadolu`nun pek çok yerinden Ermeni gençler orada eğitim almaya geliyorlar. Manastırda yapılan faaliyetlerden biri de tiyatro. Oynanan oyunların önemli bir kısmı Ermenice ama bunun yanında Türkçe yazılmış oyunlar da olmuş. Tezinde Türkçe yazılmış oyunların 3 tanesi inceleyen Manok, Türkçe yazılmış yaklaşık 25 kadar oyun olduğunu söylüyor.

KÖKEN ARAYIŞI SÜRÜYOR

Yazılan Ermenice harfli Türkçe oyunların bugün Türkiye`de yaşayan insanlar için de Ermeni kültürü için de değerli olduğunu aktaran M. Fatih Uslu, oyunların özellikle Türkiye`de şu anda önemli olduğunu çünkü Türkiye`nin içinde bitmeyen bir köken arayışı olduğunu söylüyor. Bu arayışın bu toprakların krizleri ve kavgalarının bir yerde şekillendiricisi olduğunu anlatan Uslu bu durumu şöyle açıklıyor; `Bu maceranın içinde tek yönlü yazılan tek sesli bir tarih hâkim olmuş. Bu durum başka tarihleri sessizleştirmiş. Bu sessizliği ve suskunluğu kıracak metinler olduğu için önemli. İşte Osmanlı vatandaşı olan gayrimüslimler var, bunlar Türkçeyi kullanıyorlar ve onunla oyunlar yazıyor sahneliyorlar. Ermenice kadar Türkçe`ye de hâkimler. Venedik`te olmalarına rağmen o dilde oyunlar yazıyorlar. Bu bile tek başına önemli` diyor.

İLK MODERN TÜRKÇE TİYATROYU ERMENİLER YAZDI

İlk modern Türkçe tiyatro edebiyatımızda Şair Evlenmesi olarak kabul ediliyor. Ancak bu tiyatrolar Şair Evlenmesi`nden yaklaşık 70 yıl kadar önce yazılmış. Burada edebiyat tarihinin nesnel kriterleri olmasının gerektiğini belirten Uslu, `İlk Türkçe oyun dediğinizde bunun kriteri Türkçe metin olmasından başka bir şey değildir. Tek bir fark var; bunlar Ermeni harfleriyle yazılmış, Arap harfleriyle yazılmamış. Dolayısıyla ilkler bu oyunlardır` diyor.

İLK ROMAN DA ERMENİ HARFLİ TÜRKÇE

Ermenice Türkçe harf uygulamasının yalnızca Ermenilere özgü bir şey olmadığını, Grek harfli Türkçe de olduğunu belirten Uslu, `Orada da çok sayıda eser var. Alfabe ve dil geçişkenlikleri başka milletler için de geçerli ama hiçbiri Ermeni harfli Türkçe kadar kuvvetli değil. Orada çok büyük bir literatür var. Mesela ilk Türkçe roman da Ermeni harfli bir Türkçe romandır. Edebiyat tarihlerinde Şemsettin Sami`nin 1873`te yazdığı `Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat`ı ilk roman olarak kabul ediyoruz. Oysa 1851 yılında Vartan Paşa`nın Akabi Hikâyesi 22 yıl önce Ermeni harfli Türkçe olarak basılmış İstanbul`da` diyor.

Ders kitapları değişmeli

Uzun zamandır Ermeni edebiyatı üzerine araştırma ve çeviri yapan Mehmet Fatih Uslu, bütün Anadolu halklarının birbirine çok benzediğini, Ermenilerin de has Anadolulu bir halk olduğunu belirtiyor. Bunun ancak edebiyatımızda ideolojik katılık ortadan kalkarsa kabul edilebileceğini söyleyen Uslu, geçmişte bir takım çatışmalar olsa da benzerlikler ve birlikteliklerin, alternatif kimliklerin mümkün olduğunu belirtiyor. Bu kopuşu yenmek için Anadoluluk ve Osmanlılık üzerine düşünmemiz gerektiğini aktaran akademisyen, ancak bu şekilde üstünü örttüğümüz sorunların çözülebileceğinin altını çiziyor. Ortaya çıkan bu eserlerin edebiyat tarihinde yeni bir yapılanma gerektirebileceğini aktaran M. Fatih Uslu, `Bunların ve benzer eserlerin ortaya çıkması ile ders kitapları değişmeli, türklerin tarihi değişmeli, edebiyatımızda modernleşmenin tarihi değişmeli. Buradan çıkarak genelde tarihin ve özelde edebiyat tarihinin esas tartışması gereken Osmanlı kimlik algısı olacak. Osmanlı edebiyatı derken neyi kastettiğimizi tartışmak durumunda kalacağız. Tek dilden tek alfabeden değil farklı alfabelerden ve farklı dillerden oluşan bir alanın tarihi yazılmak durumunda kalacak. Dolayısıyla belki de Osmanlı edebiyatından değil, Osmanlı edebiyatlarından bahsetmemiz gerekecek` diyor.

Ermenihaber.am

Bölümün son haberlerİ

15:14, 12 Mrt

Azerbaycan, Artsakh Hükümet binasını yıktı

Azerbaycan, kontrolü altına geçen bölgelerde tarihi ve kültürel yapıları yok etmeye devam ediyor.

14:15, 06 Mrt

Ermenistan eski Savunma Bakanı’nın hayatını anlatan "Vazgen: Son Sparapet" filmi ekranlara çıktı

Vazgen Sargsyan, 20. yüzyılın sonunda Ermenistan’ın savunma bakanı ve başbakanı olarak ülkenin bağımsızlık mücadelesinde önemli rol oynadı. Karabağ Savaşı’nda askeri lider olarak öne çıktı.

18:46, 05 Mrt

St. Petersburg'da çağdaş Ermeni ve Türk sanatçıların "Ararat'ın gölgesinde" sergisi

Ermenistan ve Türkiye'den çağdaş sanatçıların yer aldığı sergi, Ararat Dağı'nın çok katmanlı tarihini gözler önüne seriyor.

Alıntı

İranist Begijanyan, Reisi’nin ifadelerini yorumladı: “Ermenistan'a baskı yapılırsa Tahran müdahale eder”

En Çok Okunan

Ermenistan Başbakanı’nın Türk gazetecilere verdiği röportajın tüm metni yayınlandı (1. bölüm)

Ermenihaber.am Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın 11 Mart tarihinde Türk gazetecilere verdiği röportajın tüm metni dikkatinize sunuyor:

Türkiye'den gazeteciler Ermenistan'da kapalı sınır kapısını ziyaret etti

Program, son dönemlerde Margara sınır kapısının da açılmasının gündemde olduğu Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin iyileştirilmesi girişimleri çerçevesinde düzenleniyor.

Hristiyan liderler, Trump'tan Bakü'de rehin tutulan 24 Hristiyanın serbest bırakılması için acil adım atmasını istedi

Hristiyan liderler ayrıca, ABD Başkanı Donald Trump'a, seçim kampanyası sırasında Ermenistan'a ve zulme uğrayan Hristiyanlara verdiği destek için teşekkür etti.