ERMENI HABER AJANSI

1915 yılında Türk Hükümeti tarafından Ermenilere karşı Soykırım yapıldı. Ermeniler kıyıma uğrayıp zorla tehcire tabi tutuldular ve Suriye’ye sürüldüler. 1.5 milyon Ermeni katledildi. Jön Türkler planlanmış bir şekilde Ermeni medeniyetinin bir çok değerlerini tahrip ve yok ederek kültürel kıyımı da gerçekleştirdiler.

Ermeni Soykırımı’ndan sonra dünyaya dağılmış Ermeni toplumun bir kısmı vatanına ve toprağına olan hasretini gidermek için Doğu Ermenistan’a gelerek kendi doğum yerlerinin isimlerini verdiler ki, yaşatıkları zulmü, çektikleri acıları unutulmasın diye. Örnek olarak Soykırımdan kurtulan Malatya ve Sebastia (Sivas) Ermenilerinin bir kısmı başkent Yerevan’da Malatya ve Sebastia bölgelerini kurdular.

Osmanlı döneminde Malatya şehri Sivas vilayetinin sınırları içindeydi. Daha sonra İki ayrı vilayete ayrılınca Malatya ayrı bir vilayetin merkezi haline geliyor. 12-13. yüzyıllara kadar Malatya’da Ermeniler çoğunluktaydı. Orta çağlarda ise Türkler Malatya’ya yavaş yavaş yerleşmeye başladılar. 1894-1896 Hamidiye katliamlarında Malatya Ermenileri Türk askerlerine karşı direndiler ancak kayıplar kaçınılmazdı, kadınlar, çocuklar ve ihtiyarlar başta olmak üzere yaklaşık 7500 kişi katledildi.

1894-1896 Hamidiye Katliamları

1915 Ermeni Soykırımı öncesi dönemde Malatya’nın nüfus 40 bindi. Bu sayının 20 bini Ermeniler oluşturuyordu. Malatya Ermenileri genellikle işçilik, ticaret ve çiftçilikle ugraşıyorlardı.  Malatya’da 3 Ermeni kilisesi ve 3 lisesi vardı. Ermeni Soykırımı’nda Malatya Ermenilerin büyük bölümü katliamda hayatını kaybetti, bu vahşi kıyımdan hayatta kalanlar ise Doğu Ermenistana göç etmek zorunda kaldılar ve burada yerleştikleri yerlere doğdukları yerlerin isimlerini verdiler.

Malatya 1915 yılında

“Malatya hayırsever derneği” girişimi ve ricasıyla Sovyet Ermenistan Hükümeti 1927 yılında başkent Yerevan’a 5 km mesafede bulunan bölgede yerleşim yeri oluşturdu. Buraya ilk yerleşen Malatyalı Ermeniler oldu ve bu bölgede “Yeni Malatya” adıyla mahalle kurdular. Oraya ilk yerleşenler Malatya’dan, Sivas’tan, Yunanistan’tan, Fransa’dan ve dünyanın bir çok ülkelerinden gelen  Ermenilerdi.  Yeni Malatya mahallesinde 1930-31 yıllarına kadar 15 bina yaptılar ve bu binalara 30 - 32 aile yerleştirildi.

1941’de Sovyetler İkinci Dünya Savaşı’na girdiler. Bütün ülkede olduğu gibi Yeni Malatya mahalesinden de erkekler savaşa katıldılar. Ne yazık ki onların çoğu evlerine geri dönmediler.  Savaştan dönmeyenlerin anısna Yeni Malatya’da bir anıt dikildi ve park açıldı. 

Malatya Parkı

1946-1948 yıllarında mahalleye bir çok Malatyalı ve Sivaslı Ermeni yerleşti. Savaş sonrası dönemde okullar, çocuk bahçeleri ve hastane inşa edildi.  1966’da Yerevan’da belediyeler kurulunca Malatya ve Sebastya mahalleri bir İdare Bölgesi olarak  birleştirildi.

Vahan Zatikyan adlı okulu 

Malatya-Sebastia mahallesinin yüzölçümü 2752 hektometredir. Mahalle nüfusün yaklaşık 142 bin. Mahallede iki kilise bulunuyor.

Surp Meryem Astvatsatsin Kilisesi - Yeni Malatya

Malatya-Sebastia’nın ilk Belediye Başkanı “Malatya” bölüğü komutanı, Ulusal Meclis miletvekili Vahan Zatikyan’dı. Onun desteğiyle 25 Şubat 1999’da Andranik Paşa’nın anıtı dikildi.

Andranik Paşa'nın anıtı

Yeni Sebastia (Sivas)

Asıl Sebastia (şimdiki adı Sivas) Batı Ermenistan’da (eskiden Ermenistan’ın Küçük Hayk bölgesinde) bulunuyor. XV. yüzyılın ilk yarısında Osmanlılar bölgeyi işgal ederek Batı Ermenistan toprakları üzerinde ilk idari eyaletlerini kurmuşlardır. Sonra Sebastia aynı ismi taşıyan vilayetin merkezi oldu. Sebastia’nın etrafında Ermenilerin yaşadığı bir çok köy vardı. Bu köylerden biri Batı Ermeni edebiyatının önemli isimlerinden Daniel Varujan’ın doğduğu köy, Bırgnik’tir  (Pırknik).  

Sebastia vilayetinin sınırları içerisinde Ermenilerin yoğun yaşadığı  bir kaç sancak bulunuyordu. Bütün bunlar halkımızın uzak ve aynı zamanda yakın geçmişi tarihinden anılmaya değer yerler. Sebastia’da bulunan Şapin-Garahisar (Şebinkarahisar)  Ermeni Milli Kurtuluş Hareketinin ünlü isimlerinden kumandan Andranik Ozanyan (Andranik Paşa) ve mimar Toros Toramanyan’ın memleketidir.

Şapin-Garahisar (Şebinkarahisar)

İstanbul Ermeni Patrikliği’nin verilerine göre 1880 yıllarda Sebastia vilayetinde ve Kayseri sancağında  670 bin Ermeni vardı. Birinci Dünya Savaşı’nda ise Sebastia (Sivas) vilayetinde  418 bin Ermeni yaşıyordu.  Vilayetin merkezinde 1914 yıla kadar 36 bin Ermeni vardı.

Sebastia (Sivas)- Ana Kilise Mahallesi

1914 yılın sonunda Türk iktidarı yüzlerce Sebastialılarını zorunlu çalıştırmaya gönderip katlettiler, askere alınan bir çok ermeni’yi silahsızlandırarak vurdular.
Türk askerler, Sebastialı Ermeni aydınların bir kısmını Alis (Kızılırmak) nehrin kıyısında olan Paşaçayırı’nda gruplar halinde öldürdüler, kalanları da sürgünde Tigris (Dicle) nehrin sularında boğdurdular.

Sebastia(Sivas) Alis (Kızılırmak) nehri, 1915

1915’te Ermeni Soykırımı’nda Sebastia vilayeti’nin Ermenilerinin büyük kısmı yok edildi öbür kısmı ise tehcire tabi tutuldu. Zorunlu sürgüne gönderilen Ermenilerin çoğu şehit düştü. Hayatta kalan az sayıda Ermeni (özellikle kadınlar ve çocuklar) zorla türkleştirildi. Türk Hükümetinin kararnamesiyle sadece İslamiyeti kabul etmek için kendi çocuklarını iktidara verdiği takdirde ancak Ermeniler tehcirden muaf tutulabilirdi.

Sebastia (Sivas), 1915 Ermeni Soykırımı

Soykırımdan hayatta kalan 1500 Sebastialı 1917-1918 tarihler arasında memleketlerine geri döndüler. 1920’ye kadar  farklı ülkelerden geri dönen Ermeniler dahil olmak üzere nüfus 5 bine ulaştı. Bunların bir kısmı 1920-1930 arasında Sovyet Ermenistan’a göç edip, 1927’de Yerevan’a 8 km mesafede bulunan Yeni Sebastia (Yeni Sivas) adlı mahalleyi kurdular.

Surp Yerordutyun Kilisesi

Zamanla Yerevan’ın sınırları genişlendi ve bu sınırları içine Yeni Sebastia mahallesinin de bulunduğu Şahumyan bölgesi aldı. Şahumyan bölgesinde Sebastia sadece bir mahallenin ismi olarak değil, aynı zamanda önemli ana caddelerden birisinin adıdır bugün.

Malatya-Sebastia manzarası

Sebastia caddesinde 24 Nisan 1915 tarihinde Türk jandarma tarafından tutuklanan ve Ayaş'a giden tehcir yolunda vahşice katledilen bir çok Ermeni aydınların arasında yer alan Daniel Varujan adlı okul bulunuyor.

Daniel Varujan adlı okulu

Eski Malatyalının sözleri…

“Her şey hatırlıyorum daha çok Ermenilerin Soykırımını. Torunlarım var ancak yine de annemi hatırlıyorum. O da Sebastialıydı (Sivaslı) ve hep Kovtun (şimdiki adı Göydün) hakkında anlatırdı.  Kendisi aynı köyde dünyaya gelen fedayi Murat’la (Sebastialı Murad) gurur duyuyordu. Kovtun’u biliyor musunuz? Kovtun, Sebastia’nın köylerinden bir.

İlk vatanımız orada kaldı… İnsanlar doğru söylüyor: ilk olan asla unutulmaz: ilk aşk, ilk çocuk, ilk zafer. Belki de ilk vatan demiyorlar çünkü vatan bir tanedir özellikle de dünyaya dağılmış olan Ermenilerimiz için ilk ve tek vatan küçük Ermenistan’dır. Ama affedin beni. Benim vatanım,  dedelerimin evlerinin kaldığı yerde: Malatya ve Sebastia.’’