ERMENI HABER AJANSI

Kocaeli'de 1416 yılında kurulan Armaş Çarkhapan (Kötülüğü Defeden) Meryem Ana ya da Surp Asdvadzadzin Ermeni Manastırı, üzerinden geçen 605 yıla rağmen varlığını sürdürüyor. Ancak 1889 yılında Ermeniler tarafından bir kısmı matbaa olarak kullanılan tarihi yapı, bugünlerde çöplüğe dönmüş durumda. Bölge halkı, manastırın restore edilerek turizme kazandırılmasını istiyor.

Kocaeli'nin İzmit ilçesine bağlı Akmeşe (Armaş Ermeni köyü) bölgesinde, 1416 yılında İran Ermenileri tarafından kurulan 'Armaş Manastırı' bünyesinde yer alan tarihi yapı, yok olmamak için direniyor.

Akmeşe Cumhuriyet Mahallesi'nde bulunan tuğla örgülü tarihi yapının, 1889 yılında Ermeniler tarafından matbaa olarak kullanıldığı tarih kitaplarında yer alıyor.

Etrafı yabani otlarla sarılan, zaman içerisinde yıpranan, taşları dökülen ve çöplüğe dönen matbaa, terk edilmiş ürkütücü görüntüsüyle görenleri şaşırtıyor.

Harabeye dönen matbaanın restore edilerek, turizme kazandırılmasını talep eden bölge halkı, bu isteklerini Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'ne iletti. Tarihi yapının, ilerleyen zamanlarda restore edilmesi bekleniyor.

Cumhuriyet Mahalle Muhtarı Rahim Varol, "Bu tarihe sahip çıkmak gerekiyor. Tarihi yapının hemen yakınında bir okulumuz bulunuyor. Bu matbaa, yıkılmaya yüz tutmuş bir tarihi eserimizdir. Konuyu, Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanımız Tahir Büyükakın'a ilettik. Kendisi de bunu gündeme getirdi. Sanıyorum ki ilerleyen süreçlerde bu alanımızla ilgilenecektir" dedi.

Varol, "Akmeşe'mizde yaşayan bir iş adamı geçtiğimiz dönemlerde ufak bir restorasyon çalışması yapmak için çalışma başlatmıştı. Fakat bazı sebeplerden dolayı durduruldu. O zamandan bu yana yapılan hiçbir şey yok." ifadeleri kullandı.

"Bu yapının da yok olmasına müsaade edilmemeli. Bu matbaanın yapılmasından sonra büyük kitlelerle turistlerin geleceğine inanıyorum." şeklinde konuştu.

Ermeni Manastırı, Türkiye Ermenileri nezdinde Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesine kadar devam edecek belirleyici bir rol oynama noktasına, ancak 1860’lı yıllardan itibaren gelmiştir. 1864 yılında manastırda bir matbaa kurulmuş ve Huys (‘Umut’) dergisi yayımlanmaya başlamıştır. Armaş Manastırı 1866 yılında, daha önce bağlanmış olduğu Nikomedia Episkoposluk Bölgesi’nden ayrılmış ve özerk bir başrahiplik makamı olmuştur. Bu değişikliğin başaktörü olan Peder Kevork Aleksanyan, 1869 yılında Armaş başepiskoposluğuna getirilmiştir. Aleksanyan 1872 yılında, yapımına 1866 yılında başlanmış olan yeni bir kilisenin inşaatını tamamlamıştır.

1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı Armaş Manastırı için yıkıcı sonuçlar doğurmuş, okul kapanmış ve Huys dergisinin yayını durmuştur.

Armaş, 1889 yılında yeni bir kütüphanenin kurulmasıyla, birinci sınıf bir kültür merkezi haline de gelmiştir. 1904 yılında bu kütüphanede 223 adet eski elyazması muhafaza ediliyordu ve 1914 yılına gelindiğinde bu sayı iki katına çıkmıştı. Ermeni Soykırımı, Armaş cemaatinin tamamının tehcir edilmesine yol açmanın yanı sıra, manastırda toplanmış olan paha biçilmez hazinelerin yok olmasıyla da sonuçlanmıştır.

1915’te yağmalanan Armaş Manastırı, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından gaspedilmiş ve önüne gelen tarafından yağmalanmak üzere kaderine terk edilmiştir. 1923-1924 yıllarında bölgenin Kemalistler tarafından işgal edilmesinin hemen ardından, kilise ve bitişiğindeki yapıların yıkımına başlanmıştır; kalan duvarların bir bölümü aynı yerde bir caminin inşasında kullanılmış, 1994 yılında ise bu caminin yerine daha büyük bir yenisi inşa edilmiştir. Ruhban okulu binası, 1990’lı yılların başında hâlâ ayaktaydı. 1999 depreminde hasar gören bina aynı yıl yıkılmıştır. Metruk ve harap durumdaki eklenti binaların, eski matbaayı da barındıran küçük bir kısmı, 2011 yılında halen görünür durumdaydı. Burası uzun süre çöplük olarak kullanılmıştı. Aynı tarihte, çeşme ile daha uzaktaki su değirmeninin metruk binası da hâlâ görülebiliyordu.